زعفران
زعفران یا زَرپَران (زعفران عربی شده زرپران است) گیاهی است (نام علمی: Crocus sativus) از تیرهٔ زنبقیان، سرده زعفران که خواص دارویی و رنگ غذایی دارد. ایران بزرگ ترین تولیدکننده زعفران در جهان می‌باشد.زعفران یکی از گران ترین ادویه های جهان بر اساس وزن است.این گیاه احتمالا در جزیره ی کرت یا سرزمین یونان با اصلاح کردن نژاد زعفران کارترایتیانوس در عصر برنز بوجود آمده است که البته تحقیقات گیاه شناسی زعفران پالاسی را به عنوان نژاد منبع ثابت کرده است.
گیاه زعفران
این گیاه ساقه و پیاز ندارد. در اوایل پاییز، گل زعفران رشد می كند و در واقع زعفرانی كه می خوریم كلاله ها و خامه این گیاه است كه پس از خشك كردن قابل استفاده است. یكی از اصطلاحاتی كه از گذشته های دور برای انواع زعفران به كار برده می شود «دختر پیچ» است. «پوشالی» نام نوع دیگری از زعفران است كه بیشتر به رنگ زرد كمرنگ است.
محل کاشت
کشت زعفران در ایران به ویژه در شهرستان‌های شهرستان زاوه، تربت حیدریه، تربت جام، تایباد، باخرز، گناباد، نیشابور و بجستان،کاشمر،خلیل آباد در استان خراسان رضوی و شهرستان‌های قائنات، فردوس، بشرویه ،سرایان و بیرجند در استان خراسان جنوبی و به تازگی در استان‌های فارس و کرمان و لرستان و قزوین و استان اردبیل (الموت)و استان آذربایجان شرقی شهر جدید بناب همچنین در شهرکلور مرکز بخش شاهرودکلور دارد.
تاریخچه کاشت زعفران در ایران
ایرانیان ضمن صدور زعفران به بسیاری از نقاط جهان باستان، خواص آن را به یونانی‌ها، رومی‌ها، چینیها و اقوام سامی از جمله عرب‌ها معرفی کردند و شیوه زراعت آن را در سده‌های اول تا چهارم هجری به امت‌های اسلامی اطراف مدیترانه آموختند. به این ترتیب که نخستین زعفران کاری به وسیله ایرانیان تبعید شده توسط معاویه در نواحی شام دایر شد، سپس کاشت زعفران در شمال آفریقا و اندلس (اسپانیای اسلامی) و صقلیه (سیسیل) رواج یافت و اقوام ایرانی همچون رستمیان و بنوطبری در انتقال فرهنگ زعفران کاری مؤثر بودند. مستندات تاریخی تاریخچه زعفران بیانگر این واقعیت است که ایرانیان از روزگاران کهن به زر و زعفران علاقه و توجهی زیاد داشته‌اند، به‌طوری‌که در جشن‌ها و سرورها و مجالس بزم و نشاط مانند عروسی‌ها و اعیاد، یا استقبال از بزرگان و زائران زر و زعفران نثار قدم‌ها می‌کردند. در برپایی با شکوه‌تر این‌گونه آئین‌ها، ضمن آذین‌بندی و آینه‌بندان، سکه‌های زرین و سیمین را به همراه زعفران و گل و نقل بر سر عروس و داماد یا شخصیت‌های مورد نظر و گاهی همه حاضران در این‌گونه مراسم می‌ریختند. در برخی از مراسم زعفران را به تنهایی یا همراه با مشک و عنبر و عود دود می‌کردند و گلاب می‌پاشیدند.[۴] در عصر هخامنشیان نیز زعفران برای تزئین گرده‌های نان و معطر کردن خوراک‌ها به کار می‌رفته‌است. در دوره پارت‌ها زعفران ایران به یونان و روم فرستاده می‌شد، بعداً چین هم از مشتریان زعفران ایران شد. در عصر ساسانیان کاشت زعفران در قم نیز رایج شد و مرغوبیت محصول آن‌ها شهرت یافت. در همان روزگار زعفران در پرداخت کاغذهای گران‌قیمت کاربرد پیدا کرد، اما پیشتر از آن محلول زعفران به عنوان مرکب تحریر استفاده می‌شد و تا قرن‌ها بعد در ترکیب مرکب‌های تحریر مرغوب به کار می‌رفته‌است